Blog // Skriveno blago Srbije

Priča o skrivenim draguljima srpske arhitekture mogla bi da počne u kakvoj zabačenoj uličici neke varoši u provinciji, ali isto tako i u samom srcu prestonice, u njenom najprometnijem delu, na Terazijama. Jedna zanimljiva građevina pored koje smo nebrojeno puta prošli a da je nismo zapazili ušuškala se među velelepnim palatama i sa smeškom nas posmatra kako se vrtimo ukrug i strpljivo čeka da konačno zastanemo, pogledamo pravo ispred sebe i ugledamo je. Reč je o fotografskom ateljeu Milana Jovanovića, fotografa srpskog i crnogorskog dvora. Milan je u Parizu izučio fotografski zanat. Bio je poznat među beogradskim boemima i važio za veoma kulturnog čoveka i poliglotu, iako je završio samo tri razreda osnovne škole. Kum mu je bio Branislav Nušić, a njegov stariji brat Pavle Paja Jovanović, koji je u Beču završio Likovnu akademiju, smatra se najznačajnijim predstavnikom akademskog realizma u srpskom slikarstvu.

Fotografski atelje Milana Jovanovića nalazio se preko puta dvora, imao je odličnu reputaciju i donosio je lepe prihode. Ova zgrada je prvi namenski izgrađen fotografski atelje u Srbiji i nikada nije imao stambenu namenu. Izgrađen je 1902. godine prema projektu poznatog arhitekte Milana Antonovića. Antonović je rođen u Beogradu, srednju školu završio je u Vinterturu, a studije arhitekture u Cirihu, u Švajcarskoj. Bio je prvi arhitekt u privatnoj praksi, a počev od projekata Doma Ankera na Terazijama i Doma Britiša i Grand hotela (porušen, danas se na tom mestu nalazi zgrada Filozofskog fakulteta) u Knez Mihajlovoj ulici, Antonović je zabeležen kao prvi beogradski arhitekt koji je promovisao tada, i za Evropu, novi stil secesije (Art Nouveau). Fotografski atelje je jednospratna poslovna zgrada sa lokalima u prizemlju i ateljeom na spratu, dok je krov bio sav u staklu. U prizemlju su se nalazili salon za prijem i prodavnica, a na spratu, pored ateljea za snimanje, bila je i laboratorija za razvijanje filmova i izradu fotografija. Atelje je stepeništem bio povezan sa salonom, a imao je samostalnu komunikaciju i sa ulazom. Na istaknutom rizalitu glavne fasade, u biljnoj vreži koja ispunjava trougaoni zabat, krije se monogram fotografa „M.J.“ a ispod njega je reljef koji otkriva namenu objekta – dva amoreta pored velike, salonske kamere. Stakla na prozoru izdeljena su prečkama koje formiraju oblik tzv. ribljeg mehura (ovaj motiv bio je veoma popularan u dekorativnom repertoaru secesije, isti je motiv upotrebljen i u obradi staklenih okana minhenskog ateljea „Elvira“, arhitekte Endela). Asimetrična podela fasade naglašena je velikim balkonom na spratu koji ima ogradu od kovanog gvožđa sa elementima floralne i geometrijske stilizacije. Za zgradu fotografskog ateljea vezuje se drugi podignuti bioskop u Beogradu, „Koloseum“ (kasnije „Zvezda“) koji je dogradio 1911. godine beogradski industrijalac Šonda. Iako malih dimenzija, ovo ostvarenje predstavlja važno svedočanstvo kao jedna od prvih secesijskih građevina u Srbiji i kao prva zgrada podignuta isključivo za potrebe fotografskog ateljea. U sebi je spojila kreativnost i profesionalnost dvojice velikih srpskih vizionara sa početka 20. veka – Milana Jovanovića i Milana Antonovića.